۱۰ – ۴ رویکرد مرکز به آموزش علوم انسانی
- علوم انسانی:
علوم انسانی در دورهی ابتدایی بیشتر در دو درس اصلی فارسی و مطالعات اجتماعی خلاصه میگردد که برای هر کدام به شرح زیر برنامه ریزی شده است:
رویکرد مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی:
کتاب مطالعات اجتماعی در هر پایه سه بخش دارد:
- مطالعات جامعه شناسی: در این حوزه مباحث و اهداف مطالب مطروحه ی کتاب، کم ارزش و سطحی است و معلم باید موضوعات مطرح شده را زمینهی بحث و گفت و گو پیرامون معضلات جامعهی کنونی ایران و فرهنگ مردم، سبک زندگی و… نماید و ارام ارام در حد درک دانش آموزان ریشه های این سر در گمی تمدنی امروز بررسی شده و از تمدن وزین ملت در سالهای نه چندان دور صحبت شود. از سرچشمه های امراض فرهنگی و مبادی اخلاق در حد فهم گفته شود.
- مطالعات جغرافی: مطالب کتاب در حد آشنایی و معرفی قابل استفاده است. معلم میتواند با استفاده از دیگر ابزارها مثل نمایش فیلم، ارائه ی اطلاعات فراتر از کتاب، معرفی کتاب و… محتوا را وزین تر کند.
- مطالعات تاریخی: در این حوزه اکثر مباحث کتاب لاطائلات و اراجیف است و گفتن بعضی از آنها بعضاً مرض زاست. سیر بررسی تاریخ تمدن در شاکرین ترسیم شده است و حرکت مرِّ آن ما را به سرانجام مطلوب می رساند ان شاءالله، اما فی المجلس حول کتاب ملاحظات زیر به ذهن می رسد:
- گفتن اصل قضیه در فرازهایی که کتاب سکوت کرده.
- پروراندن مطلب در جایی که کتاب دانش آموزان را کودن فرض کرده و فقط اشارات بیخودی به موضوع داشته.
- تصحیح واقعه ی تاریخی در مواردی که کتاب خلاف قصه را روایت کرده
- عمق بخشی به مواردی که کتاب اشاره ای سطحی به آن داشته.
استفاده از ابزار نمایش هم کارساز است:
- پخش فیلم های نسبتاً مقبول در به تصویر کشیدن اوضاع اسف بار ملک ایران در دورهی قاجاریه به عنوان نمونه فیلم یتیم خانه ی ایران اثر ابوالقاسم طالبی.
- پخش فیلم هایی با محوریت شخصیت های مبارز دوران استعمار عصر قاجار و پهلوی مانند: صدراعظم (زندگی امیر کبیر)، صنوبر (کودکی امام روح الله)، رئیسعلی (زمانهی نبرد دلوار) و….
الگوی فعالیت فارسی در دوره ابتدایی :
در فارسی ابتدایی و مخصوصأ ابتدایی اول، توجه اصلی به سمت طراحی فعالیتها و حتی بازیهای مناسب برای تقویت مهارت هاست؛ مهارت هایی چون دقت دیداری، دقت و درک شنیداری، روان خوانی، حافظه ی زبانی، خوب سخن گفتن، لحن مناسب خواندن، شعرخوانی، هوش حرکتی و..
به طور کلی هدف غایی درس فارسی در کنار تقویت مهارتهای مذکور، همانا علاقه مند کردن بچهها به ادبیات است که برای هر نفر به شکل خاصی اتفاق میافتد. باید با شناخت ویژگی ها و استعدادهای بچهها، روش آشنایی آنها با ادبیات را پیدا کرد. در این مهم اتفاق بیفتد، دانش آموز دیگر برای فعالیت در این حوزه نیاز به معلم و یا محرک بیرونی ندارد و به صورت خودانگیخته به نفس کشیدن در هوای ادبیات متناسب با سن خود می پردازد. ساعت درس فارسی باید یک فضای صمیمی، پر اساط و مالامال از سرخوشی سیراب شدن از چشمه های معرفت علمایی ربانی چون حافظ، سعدی، مولوی، عطار، جلال و پروین و… باشد تا گوهر گران ادب فارسی، دانش آموزان را به سوی خود جذب کند. در این مسیر معلم باید به عنوان معرف راه آشنا، دست دانش آموز را گرفته و در کوچه پس کوچه های معطر تاریخ گرانبهای ادبیات بگرداند و هر کس را در هر کوی و برزنی که آرام گرفت، منزل دهد و بیاساید. یکی در پیچ در پیچ قلم نافذ جلال میماند و آن دیگری درب منزل شیخ اجل. صاحب طبع لطیفی، هم در اثنای معنای مولوی.
کلاس ادبیات از ابتدایی دوم به بعد با معرفی و خوانش انواع آثار نظم و نثر کلاسیک و معاصر اداره میگردد و در خلال این محفل ادبی به قواعد و آداب دستوری نیز اشاراتی میشود. لذا ترتیب و ترتب وزارتی هیچ الزامی ندارد و میتواند الگوی حرکت خوبی جهت برنامه ریزی بهتر باشد. لذا دستور زبان یا حفظ کردن طوطی وار معنای واژه ها مد نظر نیست و در مقابل افزایش دایره ی لغات بچهها همراه با ترغیب به مطالعه و ایجاد ولع برای فهم لغات نامانوس با بهره گیری از فرهنگ لغت مورد توجه است.
تمرکزدر درس فارسی بر رشد بیش از پیش مهارتهای مختلفی زبانی و فرازبانی است و میبایست تمام جهت گیری تدریس و تکلیف و ارزشیابی در این راستا باشد. لذا ارزشیابی این درس لحظه ای و مستمر به صورت شفاهی و عملی در حین فعالیتهای کلاس و بعضاً نامحسوس است؛ فی المثل صحبت پیرامون یک ادیب، داستان و یا شعر در میگیرد و در این رهگذر، معلم با | هوشمندی او را به سمت یادگیری و افزایش مهارتهای زبانی و فرا زبانی سوق میدهد و همزمان ارزشیابی از دانش آموز نیز صورت میگیرد.
نکات:
- مهم ترین ماموریت زنگ املا در ابتدایی دوم تقویت حافظه دیداری است.
- خوانا نویسی و خوشنویسی خط تحریری نکته دیگری است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
- حفظ شعر های کتاب و خارج از کتاب اجباری نخواهد بود اما روشهای انگیزشی و تشویقی میبایست مورد توجه جدی باشد.
- تشخیص ضعفهای دانش آموزان خصوصاً در املا و دادن تمرین متناسب با ضعفی که دانش اموز دارد، باید مورد توجه قرار گیرد.
- ایجاد زمینه رشد هر چه بیشتر متربیان در مولفههای جنود عقل (اهداف عملیاتی مرکز با استفاده از محتوا و قالب های مختلف زبان و ادب فارسی باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
- استفاده از کتب کمک آموزشی موجود، به هیچ عنوان با رویکرد گفته شده تناسبی ندارد.
- ایجاد زمینهی تولید اثر متناسب با سن، برای دانش آموزان مستعد در مهارتهای نوشتن، صحبت کردن و خواندن باید مورد توجه قرار گیرد.
بقیه دروس در دست اقدام است…
